Harlingen, proclamatieboeken 1597-1811

Proclamaties zijn de verplichte openbare aankondigingen van de verkoop van huizen. De Proclamatieboeken zijn de registers waarin deze proclamaties werden verzameld. Van Harlingen zijn de proclamatieboeken van 1597-1811 bewaard gebleven, met uitzondering van het ene deel dat gaat over de jaren 1606-1611. Onuitstaanbaar!

De verkoop van een huis moest mondeling worden aangekondigd zodat iedereen die er kennis van wilde nemen, dat kon. Dit aankondigen gebeurde driemaal voor het stadhuis en driemaal in de kerk, steeds met tussenpozen van een week of soms wat langer. De datums werden aangetekend op de betreffende proclamatie. Je kon bezwaar maken als je familielid of naastligger van de verkoper was, je had dan namelijk het recht van eerste koop, het zogenoemde niaar-recht (elders ook wel naasting geheten). Uiteraard moest je wel evenveel of meer bieden en eventueel gemaakte kosten vergoeden.

Omdat het kadaster nog niet bestond werd een systeem gebruikt om panden aan te duiden, dat werkte met straatnamen en naastliggers. Een pand stond aan de noordkant van de Noorderhaven en werd dan bijvoorbeeld in de proclamatie aangeduid als 'ten oosten marten bos, ten zuiden de noorderhaven, ten westen de zeepziederstraat en ten noorden sikko ijzenbeek'. Belangstellenden konden dan precies weten om welk pand het ging en het was wettelijk voldoende dichtgetimmerd om verwarring te voorkomen. In de onderstaande gegevens kunnen personen dus als koper of verkoper vermeld staan, maar ook als naastligger ten noorden, oosten, westen of zuiden.

Het gaat samen om ongeveer 17.500 proclamaties en daarmee is het een zeer rijke bron van gegevens over huizen, bewoners, huizenbezit, staduitleg, ambachten, industrie en welvaart over een periode van meer dan 200 jaar. De kopers uit alle Harlingen proclamaties zijn ooit eens overgenomen, maar de proclamaties bevatten nog veel meer informatie. Met enige regelmaat kom je huisnamen tegen, verdwenen straatnamen, opmerkingen over nieuw gebouwde huizen, ledige plaatsen, kortom een schat aan informatie. Bovendien staan vrijwel altijd de verkopers vermeld, de naastliggers (huisnummers waren er nog niet tot omstreeks 1715) en de verkoopprijzen. De bedoeling is om alle gegevens over te nemen en het project is 'onderweg'. Maar dat is het al sinds 1994 wegens een chronisch gebrek aan tijd en prioriteit van mijn kant, dus verwacht niet te veel...

Update: In september 2012 is een Werkgroep Archiefonderzoek gestart met het systematisch overnemen van alle relevante gegevens uit alle Harlinger proclamatieboeken. Dit gebeurt mede dankzij de welwillende en belangeloze medewerking van
- Vereniging Oud Harlingen, die de werkgroep onder haar hoede heeft
- Tresoar, dat de proclamatieboeken bewaart en beheert
- Stichting FAF (Freonen fan de Argyven yn Fryslân), die de foto's levert
- het Hannemahuis centrum voor Harlinger cultuur en historie, dat faciliteert met ruimte en kennis
- kleinekerkstraat.nl, dat zorgt voor coördinatie, hulp en publicatie
Vorderingen zijn op deze website te zien in de vorm van een nieuwe pagina, bij Huizen - Proclamaties door de WAO.


Als het aantal akten rond de 17.500 ligt, hoe kunnen er dan nu al meer vermeldingen opgenomen zijn? Dat komt omdat er vaak meerdere kopers zijn (denk alleen maar aan echtparen) en dan wordt de verkoop bij mij tweemaal vermeld. Maar per verkoper wordt de akte ook vermeld en per naastligger ook. Als laatste kunnen nog de genoemde straat, de prijs en eventuele huisnaam vermeld worden. Het totale aantal vermeldingen zal dus (hopelijk) nog flink stijgen.

Een voorbeeld van de tekst van een proclamatie kun je hier zien.

Zoals ook in bovenstaand voorbeeld staat vrijwel altijd onderaan de proclamatie: 'Breder de coopbrief van ........', d.w.z. dat er een koopbrief was waarin de ultieme uitgebreide beschrijving van het te verkopen goed en de precieze verkoopvoorwaarden waren vastgelegd. De koopbrieven van Harlingen zijn niet bewaard gebleven, maar de proclamatieboeken vormen een goede kopie.

De verkopen van huizen werden vaak per aanplakbiljet bekend gemaakt om zoveel mogelijk geïnteresserden te trekken. Een afbeelding en de tekst van zo'n aanplakbiljet kun je hier zien, deze is van het pand Noorderhaven 109.

In de lijst hieronder geldt: (wl) = wijlen, (wd) = weduwe/weduwnaar, (mr) = meester, (old) = voormalig

Gegevens uit bronnen worden zorgvuldig overgenomen, maar lees- en typfouten zijn onvermijdelijk. Gegevens die niet in de bron staan maar door mij zijn aangevuld op basis van andere bronnen of andere gegevens uit dezelfde bron, zijn voorzien van een *. Gegevens die door mij aangepast of geïnterpreteerd zijn, zijn zoveel mogelijk voorzien van een verduidelijkende toelichting tussen [blokhaken]. Bij het overnemen van eigennamen is de originele spelling gehandhaafd. Soms is echter te voorzien dat een kennelijke schrijf- of spelfout in de bron een probleem zal geven bij het zoeken naar een eigennaam of bij het maken van een alfabetische index. In zo'n geval is de juiste of meest voorkomende spelling van een eigennaam aangehouden, met toevoeging van een toelichting tussen [ ]. Bij het overnemen van plaatsnamen, straatnamen en beroepen die in alfabetische indexen terecht komen is voor zover mogelijk de moderne spelling aangehouden, om het zoeken te vereenvoudigen. Mogelijk staat in een bron bijvoorbeeld Doccum, terwijl op deze website Dokkum staat. Zo wordt een glaesemaecker een glasmaker. Die spelling is voor het doel van deze website (het ontsluiten van bronnen, niet het transcriberen van bronnen) niet belangrijk.



Deze gegevens zijn voor het laatst bijgewerkt op





Spring naar: Za  Ze  Zi  Zo  Zu  Zy  

Voornaam: A  B  C  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  

Patroniem: A  B  C  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  

Familienaam: A  B  C  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  



hoofdvorm
familienaam patroniem voornaam
schrijfvorm
familienaam patroniem voornaam
beroep hoedanig adres  pand  jaar boek folio
ZACHARIAS, JOCHEM zacharias, jochem koper Voorstraat 3   1766 256 200v
, PIEKE zagharias, pyke koper   1742 250 218v
SAKES, AGE zakes, age koper   1806 267 239v
POPTA, JOOST SEERPS popta, joost zeerps koper   1727 246 303v
SINTS, IEPE zents, ipe koper   1705 244 300r
SINTS, IEPE zents, ipe koper Gortmakerssteeg WZ   1705 244 309r
, ANTJE zeyes, antje koper   1804 267 106v
SIETSES, HESSEL zijtses, hessel ten oosten Schritsen 49 F-147 1810 269 91r
SIETSES, HINNE zijtses, hinne koemelker verkoper Lanen 31   1804 267 92v
HILARIDES, MARTEN SIETSES hilarides, marten zijtses verkoper Simon Stijlstraat 6 E-217 1809 268 260r
HILARIDES, MARTEN SIETSES hilarides, marten zijtses verkoper Simon Stijlstraat 8 E-218 1809 268 260r
SIETSES, MINNERT zijtses, minnert (franeker) verkoper A-000 1809 268 293v
WESTRA, BRECHTJE SIKKES westra, bregje zikkes (wd) koper Zuiderhaven 75 F-020 1809 268 240v
WESTRA, BRECHTJE SIKKES westra, bregtje zikkes (wd) verkoper Heiligeweg 8 G-142 1809 268 264r
SWIERS, GERRIT zwerus, gerryt koper   1783 261 94r
SWIERS, GERRIT zwerus, gerryt koper   1784 261 186r
SIETSES, GIJSBERT zytses, gijsbert koper Kerkpoortstraat 59 H-037 1810 269 21v
SIETSES, GRIETJE zytses, griet koper Hoogstraat 25   1782 260 236r
SIETSES, HARKE zytses, harke koper Sint Jacobstraat 14   1781 260 148r
SIETSES, HESSEL zytses, hessel blokmaker (mr) koper   1807 267 340v
SIETSES, HINNE zytses, hinne koper Grote Kerkstraat 2   1783 261 20r
SIETSES, HINNE zytses, hinne koper   1783 261 95r
SIETSES, HINNE zytses, hinne melktapper koper   1803 266 435r
SIETSES, GIJSBERT zytzes, gijsbert koper Hofstraat 21 G-091 1808 268 176r
SIETSES, MINNERT zytzes, minnert koper   1806 267 222v