Harlingen, de dubbele trapgevel op de Zuiderhaven

Uit: Harlinger Courant, 28 oktober 1955

Gegevens uit bronnen worden zorgvuldig overgenomen, maar lees- en typfouten zijn onvermijdelijk. Gegevens die niet in de bron staan maar door mij zijn aangevuld op basis van andere bronnen of andere gegevens uit dezelfde bron, zijn voorzien van een *. Gegevens die door mij aangepast of geïnterpreteerd zijn, zijn zoveel mogelijk voorzien van een verduidelijkende toelichting tussen [blokhaken]. Bij het overnemen van eigennamen is de originele spelling gehandhaafd. Soms is echter te voorzien dat een kennelijke schrijf- of spelfout in de bron een probleem zal geven bij het zoeken naar een eigennaam of bij het maken van een alfabetische index. In zo'n geval is de juiste of meest voorkomende spelling van een eigennaam aangehouden, met toevoeging van een toelichting tussen [ ]. Bij het overnemen van plaatsnamen, straatnamen en beroepen die in alfabetische indexen terecht komen is voor zover mogelijk de moderne spelling aangehouden, om het zoeken te vereenvoudigen. Mogelijk staat in een bron bijvoorbeeld Doccum, terwijl op deze website Dokkum staat. Zo wordt een glaesemaecker een glasmaker. Die spelling is voor het doel van deze website (het ontsluiten van bronnen, niet het transcriberen van bronnen) niet belangrijk.



door: S. Wielinga

Door een technische storing tijdens 't drukken kon onderstaand artikel slechts in een klein deel van onze oplage van vrijdag 7 oktober worden afgedrukt. We herdrukken het nogmaals, aangevuld met enige bijzonderheden, die de heer W. ons naderhand nog schreef.

     Bovenstaande reproductie is gemaakt naar een prent, ons toegezonden door onze vroegere stadgenoot, de heer S. Wielinga, een voormalig eigenaar van het pand Zuiderhaven 2. In een bijgaand schrijven merkt de heer W. op, dat hij destijds het pand kocht, aangtrokken door de schilderachtigheid van de dubbele gevel.
     Van binnen, aldus de heer W., was de woning totaal verknoeid door plaatsing van schotten. Ik heb deze weggebroken en dacht aanvankelijk aan een totale restauratie. Het bleek mij al spoedig, dat zo'n restauratie duizenden guldens zou kosten. Ik moest er van afzien en mij bepalen tot een herstel van de oorspronkelijke indeling. Bij wegbreken van een en ander bleek mij, dat de achterkamer oorspronkelijk zel gediend hebben als werkplaats voor een of ander bedrijf. Bij vernieuwing van een behangschot, kwam een muur bloot, waarin een katrol gemetseld was. Dit is thans verborgen achter 't nieuwe schot, links. Aangezien de zolder geen merkwaardige balklaag vertoonde, is in overleg met de firma Schumacher een fraai plafond aangebracht.
     Bij 't vernieuwen van 't behang in de grote hoekkamer, bleek mij, dat er nog kleine resten aanwezig waren van een vroegere behangschildering. Het schoorsteenstuk is daarvan misschien nog een onderdeel.
     In de zijgang, Havenplein, vond ik een gehavende tegellaag. Restauratie was vrijwel ondoenlijk. De meest fraaie tegels, w.o. zeer kunstzinnige, zijn nog steeds in mijn bezit. Ook in de kelderverdieping vindt men, of vond men, ik weet niet, hoe de toestand thans is, vele antieke tegels, hoewel waarschijnlijk van latere datum, dan die in de gang. De indeling van het huis is zeer merkwaardig, zowel beneden als boven vindt men een hal, toegang gevende respectievelijk tot 3 en 4 ruimten. O, waren er voldoende middelen, om niet alleen de gevel, maar de gehele woning te kunnen restaureren. Harlingen zou een zeer merkwaardig gebouw rijk zijn, geschikt voor museum, aangezien er voor, zowel op zij en achter ramen zijn, die licht toelaten!
     Zoals men op de afbeelding ziet, hadden de ramen vroeger luiken, waarboven kleine venstrertjes van gewoon glas, of glas in lood. Bij de restauratie van de gevel, kan men misschien van bovenstaande afbeelding gebruik maken. Als bijzonderheid deel ik nog mede, dat de heer Dinn mij destijds vertelde, dat het pand het geboortehuis was van wijlen Wicher Harmens. Zou het geen overweging verdienen, als dit juist is, in de gerestaureerde gevel een plaquette aan te brengen, deze grote Harlinger voorstellende?
     Met groot leedwezen heb ik het pand destijds met een enorm verlies, na restauratie van binnen, moeten van de hand doen. Toch stemt het mij blij, dat 't standaardhuis voor Harlingen behouden blijft. Men stelle zich eens voor, wat er voor in de plaats gekomen zou zijn bij een eventuele afbraak. Een moderne woning in sigarenkistje stijl? Hoogstwaarschijnlijk! Dit standaardhuis hóórt op de hoek. Men kan deze zich zonder dit pand niet denken. De afbeelding is schitterend en van een groot kunstenaar. Men raakt er niet op uitgekeken. Zo te zien schijnt het pand naar het Havenplein ook nog een zijgevel met bordes te hebben gehad. Wat een levendigheid in de voorstelling, schepen, figuren enz. Het pakhuis er naast, herinner ik me nog.

     Ten opzichte van de kunstwaarde van de oorspronkelijke tekening zij het me vergund, het volgende zeer in 't kort op te merken. De tekening is, zonder te rammelen, uiterst uitvoerig. Neem de figuren op de vorgrond. Hoe raak is de hond getekend, blaffende naar het vaartuig, waarin drie man zitten, waarvan er twee roeien. Let op de juiste houding van deze roeiers! Men bezie de kleding en houding van de deftige heer, blijkbaar een aanzienlijk an. Hij wandelt met een staf. Hoe lief is het kind getekend, aan de hand van dit deftig personage!
     Het schip op de voorgrond heeft beeldhouwwerk (figuren) aan voor- en achtersteven. Dit alles komt bij reproductie minder tot zijn recht. De takelage van 't schip is raak en uitvoerig getekend. Een fraaie wolkenlucht welft boven het boeiende havengezicht, met schepen dichtbij en veraf. Op 't Havenplein rolt een man een vat over de duidelijke kinderhoofdjes. De Havenpoort laat een doorkijkje zien. Op mijn eigen prent zijn de kleine ruiten in de ramen duidelijk zichtbaar. Alles toont leven en beweging. Vroeger kon men niet over foto's beschikken. De tekenaar moet uren aan de prent gewerkt hebben om een zo treffend beeld samen te stellen. Deze is afkomstig van een groot kunstenaar.
     Er is wel eens aan getwijfeld, of vroeger op het Dok kleine huisjes stonden. Ik meen dar daar in dit blad eens iets over is geschreven. Welnu, op de in mijn bezit zijnde prent, vallen deze huisjes duidelijk te onderkennen. De kanonnen tegen de havenmuur idem, idem. De halsgevel, rechts, met luifel, toont m.i. aan, dat de oorspronkelijke tekening dateert uit de 18e eeuw, of uit 't laatst van de 17e eeuw.
     Het lijkt wel, of op de Noorderpier ook 'n poortgebouw aanwezig was. Bij goed kijken, valt dit op de reproductie in de krant wel te ontdekken. In dit verband vraag ik me af, of er vroeger een brug heeft gelegen vanaf het Noorderhoofd (waarop een poortgebouw?) naar 't Havenplein? Bij 't kijken door een vergrootglas ontdekt men zelfs het fraaie wachthuisje van de schildwacht bij de Havenpoort. Het bordes of luifel rechts van 't pand op 't Havenplein, is op mijn tekening duidelijk zichtbaar. Een paar vrouwtjes staan er bij in druk gesprek. Ook voor 't pakhuis bevinden zich een paar vrouwelijke figuurtjes. De levendige pakhuisgevel was er in mijn jeugd nog. Het was voor mij een teleurstelling toen men deze verving door een modern bouwsel.