Harlingen, proclamatieboeken 1597-1811

Proclamaties zijn de verplichte openbare aankondigingen van de verkoop van huizen. De Proclamatieboeken zijn de registers waarin deze proclamaties werden verzameld. Van Harlingen zijn de proclamatieboeken van 1597-1811 bewaard gebleven, met uitzondering van het ene deel dat gaat over de jaren 1606-1611. Onuitstaanbaar!

De verkoop van een huis moest mondeling worden aangekondigd zodat iedereen die er kennis van wilde nemen, dat kon. Dit aankondigen gebeurde driemaal voor het stadhuis en driemaal in de kerk, steeds met tussenpozen van een week of soms wat langer. De datums werden aangetekend op de betreffende proclamatie. Je kon bezwaar maken als je familielid of naastligger van de verkoper was, je had dan namelijk het recht van eerste koop, het zogenoemde niaar-recht (elders ook wel naasting geheten). Uiteraard moest je wel evenveel of meer bieden en eventueel gemaakte kosten vergoeden.

Omdat het kadaster nog niet bestond werd een systeem gebruikt om panden aan te duiden, dat werkte met straatnamen en naastliggers. Een pand stond aan de noordkant van de Noorderhaven en werd dan bijvoorbeeld in de proclamatie aangeduid als 'ten oosten marten bos, ten zuiden de noorderhaven, ten westen de zeepziederstraat en ten noorden sikko ijzenbeek'. Belangstellenden konden dan precies weten om welk pand het ging en het was wettelijk voldoende dichtgetimmerd om verwarring te voorkomen. In de onderstaande gegevens kunnen personen dus als koper of verkoper vermeld staan, maar ook als naastligger ten noorden, oosten, westen of zuiden.

Het gaat samen om ongeveer 17.500 proclamaties en daarmee is het een zeer rijke bron van gegevens over huizen, bewoners, huizenbezit, staduitleg, ambachten, industrie en welvaart over een periode van meer dan 200 jaar. De kopers uit alle Harlingen proclamaties zijn ooit eens overgenomen, maar de proclamaties bevatten nog veel meer informatie. Met enige regelmaat kom je huisnamen tegen, verdwenen straatnamen, opmerkingen over nieuw gebouwde huizen, ledige plaatsen, kortom een schat aan informatie. Bovendien staan vrijwel altijd de verkopers vermeld, de naastliggers (huisnummers waren er nog niet tot omstreeks 1715) en de verkoopprijzen. De bedoeling is om alle gegevens over te nemen en het project is 'onderweg'. Maar dat is het al sinds 1994 wegens een chronisch gebrek aan tijd en prioriteit van mijn kant, dus verwacht niet te veel...

Update: In september 2012 is een Werkgroep Archiefonderzoek gestart met het systematisch overnemen van alle relevante gegevens uit alle Harlinger proclamatieboeken. Dit gebeurt mede dankzij de welwillende en belangeloze medewerking van
- Vereniging Oud Harlingen, die de werkgroep onder haar hoede heeft
- Tresoar, dat de proclamatieboeken bewaart en beheert
- Stichting FAF (Freonen fan de Argyven yn Fryslân), die de foto's levert
- het Hannemahuis centrum voor Harlinger cultuur en historie, dat faciliteert met ruimte en kennis
- kleinekerkstraat.nl, dat zorgt voor coördinatie, hulp en publicatie
Vorderingen zijn op deze website te zien in de vorm van een nieuwe pagina, bij Huizen - Proclamaties door de WAO.


Als het aantal akten rond de 17.500 ligt, hoe kunnen er dan nu al meer vermeldingen opgenomen zijn? Dat komt omdat er vaak meerdere kopers zijn (denk alleen maar aan echtparen) en dan wordt de verkoop bij mij tweemaal vermeld. Maar per verkoper wordt de akte ook vermeld en per naastligger ook. Als laatste kunnen nog de genoemde straat, de prijs en eventuele huisnaam vermeld worden. Het totale aantal vermeldingen zal dus (hopelijk) nog flink stijgen.

Een voorbeeld van de tekst van een proclamatie kun je hier zien.

Zoals ook in bovenstaand voorbeeld staat vrijwel altijd onderaan de proclamatie: 'Breder de coopbrief van ........', d.w.z. dat er een koopbrief was waarin de ultieme uitgebreide beschrijving van het te verkopen goed en de precieze verkoopvoorwaarden waren vastgelegd. De koopbrieven van Harlingen zijn niet bewaard gebleven, maar de proclamatieboeken vormen een goede kopie.

De verkopen van huizen werden vaak per aanplakbiljet bekend gemaakt om zoveel mogelijk geïnteresserden te trekken. Een afbeelding en de tekst van zo'n aanplakbiljet kun je hier zien, deze is van het pand Noorderhaven 109.

In de lijst hieronder geldt: (wl) = wijlen, (wd) = weduwe/weduwnaar, (mr) = meester, (old) = voormalig

Gegevens uit bronnen worden zorgvuldig overgenomen, maar lees- en typfouten zijn onvermijdelijk. Gegevens die niet in de bron staan maar door mij zijn aangevuld op basis van andere bronnen of andere gegevens uit dezelfde bron, zijn voorzien van een *. Gegevens die door mij aangepast of geïnterpreteerd zijn, zijn zoveel mogelijk voorzien van een verduidelijkende toelichting tussen [blokhaken]. Bij het overnemen van eigennamen is de originele spelling gehandhaafd. Soms is echter te voorzien dat een kennelijke schrijf- of spelfout in de bron een probleem zal geven bij het zoeken naar een eigennaam of bij het maken van een alfabetische index. In zo'n geval is de juiste of meest voorkomende spelling van een eigennaam aangehouden, met toevoeging van een toelichting tussen [ ]. Bij het overnemen van plaatsnamen, straatnamen en beroepen die in alfabetische indexen terecht komen is voor zover mogelijk de moderne spelling aangehouden, om het zoeken te vereenvoudigen. Mogelijk staat in een bron bijvoorbeeld Doccum, terwijl op deze website Dokkum staat. Zo wordt een glaesemaecker een glasmaker. Die spelling is voor het doel van deze website (het ontsluiten van bronnen, niet het transcriberen van bronnen) niet belangrijk.



Deze gegevens zijn voor het laatst bijgewerkt op





Spring naar: Za  Ze  Zi  Zo  Zu  Zy  

Voornaam: A  B  C  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  

Patroniem: A  B  C  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  

Familienaam: A  B  C  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  



hoofdvorm
familienaam patroniem voornaam
schrijfvorm
familienaam patroniem voornaam
beroep hoedanig adres  pand  jaar boek folio
SIERSMA, D. ziersma, d. koper   1807 267 325r
SWART, JOHANNES zwart, johannes ten noorden Zuiderhaven 71a   1774 258 134r
SWART, REINER zwart, reinder ten westen Zoutsloot 47 A-153 1809 268 216r
SWART, RUURD PIETERS zwart, ruurd pieters varensgezel koper Lanen 35 F-172 1808 268 113r
ZEE, BINKE SIETSES zee, bente sytses van der koper Noordijs 12   1792 264 31r
ZEE, H. zee, h. van der ten westen Lanen 46 F-208 1810 269 49v
ZEE, SIETSE zee, sydze van der verkoper   1805 267 124r
ZEE, SIETSE ANDRIES zee, sytse drieses van der koper Voorstraat 97   1780 259 297v
ZEE, SIETSE ANDRIES zee, sytse drieses van der geniaarde Kleine Kerkstraat 5   1782 260 260r
ZEE, SIETSE ANDRIES zee, sytse drieses van der koper Kleine Kerkstraat 12   1783 261 39r
ZEE, SIETSE ANDRIES zee, sytse drieses van der (wl) ten oosten Noorderhaven 43   1789 263 110r
ZEEMAN, CATHARINA zeeman, caatje koper   1790 263 211v
ZEEMAN, EELKJE JOOSTES zeeman, eelkjen joosten koper Brouwersstraat 16   1783 261 35r
ZEEMAN, FRANS zeeman, frans (wl) schipper koper Zuiderhaven 30   1735 249 49r
ZEEMAN, FRANS zeeman, frans koper Voorstraat 76   1775 258 235v
ZEEMAN, FRANS zeeman, frans koper Noorderhaven 62   1780 259 269v
ZEEMAN, JOOST zeeman, joost bode (gerechts-) koper Zoutsloot 30   1745 251 98v
ZEEMAN, JOOST zeeman, joost koper Spinhuisstraat 4   1746 251 153v
ZEEMAN, JOOST zeeman, joost koper Bargebuurtspoortje WZ   1748 251 226v
ZEEMAN, JOOST zeeman, joost koper Noorderhaven 9   1748 251 232v
ZEEMAN, JOOST zeeman, joost koper Liemendijk   1749 252 10v
ZEEMAN, JOOST zeeman, joost bode (gerechts-) verkoper Noordijs OZ   1751 252 178v
ZEEMAN, JOOST zeeman, joost (wd) ten oosten Kleine Bredeplaats 23   1772 258 41v
ZEEMAN, JOOST zeeman, joost (wd) ten noorden Kleine Bredeplaats 23   1772 258 41v
ZEEMAN, JOOST zeeman, joost (erven) ten zuiden   1772 258 50v
ZEEMAN, JOOST zeeman, joost (wd) ten zuiden Kleine Bredeplaats 19   1774 258 135r
ZEEMAN, JOOST zeeman, joost (wl) verkoper   1776 259 10v
ZEILMAKER, EVERT RUURDS zeilmaker, evert ruurds koper Hoogstraat 4   1781 260 150v
ZEILMAKER, J. zeilmaker, j. ten oosten   1804 267 10v
ZEILMAKER, J. zeylmaker, j. ten oosten Zeepziederstraat 3   1804 267 57r
ZEILMAKER, J. zeilmaker, j. (wd) ten zuiden Zoutsloot 18 A-125 1811 269 132v
ZEILMAKER, JAN zeilmaker, jan koper   1743 251 27r
ZEILMAKER, JAN zeilmaker, jan (wd) ten zuiden   1804 267 97r
ZEILMAKER, JAN zeilmaker, jan koper   1805 267 139r
ZEILMAKER, JAN zeilmaker, jan (erven) ten oosten Zoutsloot 21 A-139 1808 268 30v
ZEILMAKER, JAN DOUWES zeilmaker, jan douwes koper Noorderhaven 85   1780 259 284v
ZEILMAKER, JAN DOUWES zeilmaker, jan douwes koper Noorderhaven 61   1785 261 303r
ZEILMAKER, JAN JANS zeilmaker, jan jansen koper   1740 250 93r
ZEILMAKER, REINER zeilmaker, reinder koper Zoutsloot ZZ   1770 257 165v
ZEILMAKER, REINER zeilmaker, reinder koper   1770 257 258r
ZEILMAKER, REINER zeylemaker, reinder ten westen   1775 258 203v
ZEILMAKER, REINER JANS zeilmaker, reinder jansen koper Zoutsloot ZZ   1785 262 44r
ZIJLST, TRIJNTJE JANS zijlst, trijntje jans koper Zoutsloot 107 B-127 1808 268 148v
ZIJLST, TRIJNTJE JANS zijlst, trijntje jans koper Ooievaarsteeg 20 D-114 1808 268 148v
ZIJLST, TRIJNTJE JANS zijlst, trijntje jans koper Scheffersplein 1 D-115 1808 268 148v
ZIJLST, TRIJNTJE JANS zijlst, trijntje jans koper Oosterkeetstraat 8 D-125 1808 268 148v
ZIJLST, TRIJNTJE JANS zijlst, trijntje jans koper Oosterkeetstraat 6 D-126 1808 268 148v
ZIJLSTRA, AALTJE zijlstra, aaltje koper Havenplein 16   1774 258 183r
ZIJLSTRA, AART KORNELIS zijlstra, aart cornelis verkoper Kleine Bredeplaats 24 E-110 1808 268 131r
ZIJLSTRA, ABRAHAM zijlstra, abraham koper Voorstraat 36 E-034 1807 267 336r
ZIJLSTRA, ARJEN KORNELIS zijlstra, arjen cornelis verkoper Kleine Bredeplaats 24 E-110 1808 268 131r
ZIJLSTRA, C. zijlstra, c. ten oosten Voorstraat 6   1794 264 168v
ZIJLSTRA, C. zijlstra, c. ten oosten Voorstraat 6   1802 266 109r
ZIJLSTRA, C. zijlstra, c. ten oosten Kleine Bredeplaats 5   1804 267 98r
ZIJLSTRA, C. zijlstra, c. ten oosten   1805 267 128r
ZIJLSTRA, C. zijlstra, c. ten oosten Kleine Bredeplaats 3 E-124 1807 267 335v
ZIJLSTRA, C. zijlstra, c. koper Schritsen 54 F-058 1808 268 65v
ZIJLSTRA, C. zijlstra, c. (schepen) ten noorden Poortje 5 E-140 1810 269 39r
ZIJLSTRA, D. zijlstra, d. koper Voorstraat 36 E-034 1807 267 336r
ZIJLSTRA, DIRK KORNELIS zijlstra, dirk cornelis koper Spekmarkt 4   1772 258 32v
ZIJLSTRA, DIRK KORNELIS zijlstra, dirk cornelis koper Havenplein 10   1773 258 98r
ZIJLSTRA, DIRK KORNELIS zijlstra, dirk cornelis koper Spekmarkt 2   1786 262 82r
ZIJLSTRA, DIRK KORNELIS zijlstra, dirk cornelis koper Noorderhaven 23   1806 267 193r
ZIJLSTRA, DIRKJE zijlstra, dirkje koper Voorstraat 36 E-034 1807 267 336r
ZIJLSTRA, HANS zijlstra, hans (schepen) koper Schritsen 54 F-058 1808 268 65v
ZIJLSTRA, HANS zijlstra, hans verkoper Schritsen 54 F-058 1810 269 63v
ZIJLSTRA, HANS KORNELIS zijlstra, hans cornelis koper Simon Stijlstraat 6 E-217 1809 268 260r
ZIJLSTRA, HANS KORNELIS zijlstra, hans cornelis koper Simon Stijlstraat 8 E-218 1809 268 260r
ZIJLSTRA, KORNELIS zijlstra, cornelis havenmeester koper Havenplein 18 1-153 1774 258 166r
ZIJLSTRA, KORNELIS zijlstra, cornelis havenmeester ten oosten Havenplein 18 1-153 1774 258 166r
ZIJLSTRA, KORNELIS zijlstra, cornelis koper Sint Odolphisteeg 13   1782 260 205r
ZIJLSTRA, KORNELIS zijlstra, cornelis koper Sint Jacobstraat 6   1789 263 149v
ZIJLSTRA, KORNELIS zijlstra, cornelis koper   1791 263 356v
ZIJLSTRA, KORNELIS zijlstra, cornelis ten oosten   1804 267 41r
ZIJLSTRA, KORNELIS zijlstra, corn. verkoper Havenplein 18 H-236 1808 268 38r
ZIJLSTRA, KORNELIS zijlstra, cornelis koopman koper Zuiderhaven 7 C-006 1810 269 32r
ZIJLSTRA, KORNELIS zijlstra, cornelis ten westen Zuiderhaven 7 C-006 1810 269 32r
ZIJLSTRA, KORNELIS DIRKS zijlstra, cornelis dirks koper Havenplein 10   1773 258 98r
ZIJLSTRA, KORNELIS DIRKS zijlstra, cornelis dirks koper Voorstraat 8   1781 260 15v
ZIJLSTRA, KORNELIS DIRKS zijlstra, cornelis dirks koper Simon Stijlstraat 6 E-217 1809 268 260r
ZIJLSTRA, KORNELIS DIRKS zijlstra, cornelis dirks koper Simon Stijlstraat 8 E-218 1809 268 260r
ZIJLSTRA, KORNELIS KORNELIS zijlstra, cornelis cornelissen verkoper Kleine Bredeplaats 24 E-110 1808 268 131r
ZIJLSTRA, REGINA zijlstra, regina (wd) verkoper Brouwersstraat 8 F-035 1807 268 14r
ZIJLSTRA, REGINA zijlstra, regina (wd) verkoper Lanen 93 F-182 1807 268 17r
ZIJLSTRA, SIETSE DIRKS zijlstra, sytske dirks koper Spekmarkt 4   1772 258 32v
ZONDERVAN, WILLEM zondervan, willem koper Grote Bredeplaats 13   1802 266 307r
ZONDERVAN, WILLEM zondervan, willem schipper (schuit-) koper Noorderhaven 72 C-158 1808 268 109v
ZWAAL, ANTJE zwaal, anna koper   1784 261 158v
ZWAAL, REINER zwaal, reinder ten westen Zoutsloot 47 A-153 1808 268 62r