| Harlingen onder de loupe (10) |
| Bron: Harlinger Courant, 30 juni 1961 |
door: S. Wielinga Nog iets nieuws over de naam Harlingen Dat Harlingen, mede door de Almenumse sagen (als Friese Vrijheidsverlening, voorgelezen in de Dom van Almenum), door beroemde vesting te zijn in de oorlog tegen Spanje, door zijn langzaam ontstaan op Almenumse bodem, als 3e koopstad van nederland en door zijn daadkracht (Groenlandvaarders) steeds de aandacht heeft getrokken van ontwikkelde leken, van geleerden en hooggeleerden, is bekend. Vele boeken in binnen- en buitenland zijn er verschenen, waarin Harlingen betrokken wordt. Over de betekenis van de naam alleen al is enorm getwist en merkwaardig is, dat twee zeer beroemde naamkundigen, dr. Buitenrust Hettema en de Groninger dr. W. de Vries (die meer dan 20 talen kende en vele dialecten) zich over de naam Harlingen niet uitlaten. Afgewacht moet worden, of dr. Sipma er over zal schrijven in zijn te verschijnen boek \'Fryske Plaknammen\'. Ik heb ontdekt, dat m.i. twee hoog geleerden onlangs weer op de naam zijn uitgegleden (1958), door het over het hoofd zien van een nietig vraagteken door dr. Buitenrust Hettema geplaatst op blz. 264 of 262 achter het woord \'Harlingen\'. Als Harlingum, doordat um een hem is, heemnaam zou zijn, laat zich nl. de vraag stellen: Het Heem van wie? Er zou dan uitgemaakt zijn, dat in de naam een persoonsnaam zou schuilen, bijv. Harle, Herilo, Haril. Waarom plaatste Buitenrust het vraagteken? Dit is een hele geschiedenis. Kort weergegeven, komt deze op het volgende neer. Het woord Harlingum is alleen te vinden, in een Decanaatsboek. De kerk te Harlingen viel onder de deken der Katholieke kerk te Sexbierum. Abten lieten vergeelde Decanaatsboeken door kloosterbroeders of andere ondergeschikten overschrijven. Buitenrust Hettema heeft het Decanaatsboek van Sexbierum nader bestudeerd en vond daarin vele bekende plaatsnamen min of meer verhaspeld terug, maar ook namen, die men nergens anders tegen komt, en zo vermoedt hij, dat bij het overschrijven vergissingen zijn gemaakt en dat ook Harlingum, dat men nergens anders vindt, een zodanige vergissing is. Rond Harlingen wemelt het van de um\'s. De geestelijke, soms beter met het Latijn op de hoogte, dan met het Fries, zal inplaats van Harlinga, Harlingum geschreven hebben, vandaar het kleine vraagtekentje. Ten slotte: Ik heb, inzake de naam Harlingen, uitvoerig gecorrespondeerd, ook met geleerden uit steden, die met "Har" aanvangen: Harburg (bij Hamburg), Harwich (Engeland), Harflaur (Frankrijk). De burgemeesters van deze plaatsen brachten mij allen in contact met naamkundigen. Ik heb deze correspondentie, hoe belangrijk ook, nimmer in de Harlinger Courant genoemd. Dat zou te veel plaatsruimte innemen. Persoonlijk is mijn conclusie: Het vraagstuk is tot op heden onoplosbaar. Misschien weet dr. Sipma nieuwe gronden aan te voeren. Afwachten dus. |
