Harlingen, quotisatie 1749 (Gemeentearchief Harlingen inv.nr. 646)

Belastingen heffen en betalen is niets nieuws. Het bestuur van een land, provincie of stad moet toch op de een of andere manier aan geld komen om haar werk te kunnen doen. Zoals nu op bijv. benzine, alcohol en rookwaren accijns wordt geheven, werd dat vroeger op de toenmalige luxe-artikelen gedaan. Soms ook was er acute geldnood, bijvoorbeeld als er een oorlog werd gevoerd, en dan werd er een nieuwe belasting bedacht.

Zo werd in 1606, ten tijde van de Verenigde Nederlanden, 'alomme binnen de Geunieerde Provintien, de Quartieren, Steden, Casteelen, Forten ende platte Landen, onder der selver ghehoorsaamheydt wesende, het Haertsteden- ofte Schoorsteen-geldt, tot onderstant van de Oorloge' [...] 'onfangen ende geheven'. In de loop der eeuwen is op een dergelijke manier ook belasting geheven op o.a. zout, trouwen en begraven, het malen van o.a. graan (het 'gemaal'), huishuur (reëelkohieren), en op het hebben van dienstboden, wagens, paarden, ramen enz.

Rond 1748 ziet de burgerij door de bomen het bos niet meer en er breken rellen uit, gericht tegen de belastingpachters: het Pachtersoproer. De belastingpachters werden er sterk van verdacht nogal wat in eigen zakken te steken. Er wordt besloten om iets anders te proberen: één belasting waarin alles verwerkt is; de personele quotisatie. In 1749 wordt de belasting op die manier geheven en gaat men iedere woning langs om vast te leggen hoeveel personen van boven en onder de 12 jaar er wonen, wat het beroep van de hoofdbewoner is, en het belangrijkste: wat het inkomen van die hoofdbewoner is. Volgens een vastgestelde schaal wordt de belasting geïnd. Het totale bedrag aan inkomsten was blijkbaar te laag en bij iedereen is daarom een verhoging van 1/6 van het oorspronkelijke bedrag aangetekend. Het vastleggen van de gegevens gebeurde in de zogenoemde quotisatie-kohieren.

De bevolking is tegen de verwachtingen in met deze belasting zo mogelijk nog ontevredener dan met de vroegere belastingen, en in 1750 is de quotisatie dan ook alweer afgeschaft.

In de lijst staat 'kwartier' voor de wijk waar men woonachtig was. De stad was in deze tijd verdeeld in acht kwartieren en de zgn. 'Buytenbuirt' (hier kwartier 9).
In de kolom 'beroep' staat nooit 'burgemeester' of 'vroedsman' omdat dat geen beroepen is maar een functie.
Bij de namen komt veelvuldig 'cum uxore' voor, dat betekent met echtgeno(o)t(e).
In de kolom 'aanslag' staat het bedrag van de quotisatie vermeld in caroliguldens, stuivers en penningen. Een caroligulden was 20 stuivers en een stuiver was 16 penningen.
In de kolommen 'volw.' en 'kind.' staan het aantal personen van boven resp. onder de 12 jaar.
De kolom 'folio' vermeldt de pagina waarop in het originele boek de betreffende inschrijving is gedaanm waarbij 'r' staat voor recto (de voorkant van het blad) en 'v' staat voor verso, de achterkant van het blad.

"Opteekeninge der familien en persoenen in de Stad Harlingen mitsgaeders quotisatie over deselve genoomen naar de consumptie en ter uytleeveringhe van dese Stads aenslagh ter summa van [niet ingevuld] in de neegen mael hondert duysent guldens bij de afschaffinge der pachten verlooren; opgemaakt volgens placcaet van de 30e December 1748.
Staende op de eerste colomme de naemen der hoofden van de familien met enige oplossinge van hun bestaen, op de tweede het getal der persoonen tot dat huisgesin behoorende boven de 12 jaeren oude, op de darde de jongere dan 12 jaeren en op de vierde des selvs aenslagh in de quotisatie."